Autorzy: prof. dr hab. n. med. Monika Adamczyk-Sowa, prof. dr hab. med. Anna Członkowska, prof. dr hab. n. med. Dariusz Jaskólski, dr hab. n. med. Adam Kobayashi, prof. nadzw., prof. dr hab. n. med. Tomasz Litwin, prof. dr hab. n. med. Barbara Mroczko, dr. hab. n. med. Joanna Siuda
Red. prof. dr hab. n. med. Urszula Fiszer
Osiągnięcie: Ocena znaczenia klinicznego biomarkerów przydatnych we wczesnej diagnostyce chorób neurozwyrodnieniowych (opracowanie: prof. dr hab. n. med. Barbara Mroczko)
Światowe: W związku z niejednolitymi wskaźnikami interpretacji wyników stężeń biomarkerów choroby Alzheimera zespół ekspertów z wiodących centrów diagnostycznych na świecie podjął wysiłek ujednolicenia komentarzy odpowiadających różnym profilom biomarkerów płynu mózgowo-rdzeniowego. Zidentyfikowano i wybrano na drodze konsensusu najbardziej trafne i klinicznie przydatne komentarze dotyczące interpretacji biomarkerów płynu mózgowo-rdzeniowego w tej chorobie.
Delaby C, Teunissen CE,…, Kulczynska-Przybik A, Lewczuk P, …, Mroczko B, …, Lehmann S. Clinical reporting following the quantification of cerebrospinal fluid biomarkers in Alzheimer's disease: An international overview. Alzheimer’s & Dement. 2021 Dec 22. doi: 10.1002/alz.12545. Online ahead of print. (IF-21.566, 200 pkt.)
Własne: Zbadano obecność oraz porównano poziom białka reticulon 4 (RTN4) w płynie mózgowo-rdzeniowym u pacjentów z różnymi chorobami neurozwyrodnieniowymi. Ponadto analizowaliśmy potencjalne zastosowanie tego białka, jak również neurograniny (Ng) i neuronalnego receptora pentraksyn (NPTXR) w praktyce klinicznej.
Wyniki badań dowodzą, iż Ng i NPTXR, a szczególnie współczynnik NPTXR/Ng są obiecującymi biomarkerami dysfunkcji synaptycznej odzwierciedlającymi wczesne zmiany neuropatologiczne w chorobie Alzheimera. Wskazują także, iż istnieje związek pomiędzy RTN4 a kluczowymi procesami patogenetycznymi w rozwoju badanych chorób, w tym amyloidopatią, α-synukleinopatią oraz neurodegeneracją.
Kulczyńska-Przybik A, Dulewicz M, Słowik A, Borawska R, Kułakowska A, Kochanowicz J, Mroczko B. J Clin Med. 2021:13;10(22):5281. (IF-4.242, 140 pkt.)
Dulewicz M, Kulczyńska-Przybik A, Słowik A, Borawska R, Mroczko B. Neurogranin and Neuronal Pentraxin Receptor as Synaptic Dysfunction Biomarkers in Alzheimer's Disease. J. Clin. Med. 2021;10(19):4575. (IF-4.242, 140 pkt.)
Osiągniecie: Badania w surowicy krwi biomarkerów procesu neurodegeneracyjnego specyficznych dla choroby Alzheimera (dr. hab. n. med. Joanna Siuda)
Największe nadzieje wiąże się z oceną stężeń w surowicy hyperfosforylowanego na treoninie białka tau (p-tau181, p-tau217, czy p-tau231) . Wysokie stężenie tych form p-tau w surowicy jest specyficzne dla procesu neurodegeneracji związanej z chorobą Alzheimera (AD) i pozwala na odróżnienie AD od tzw. otępień nie-alzheimerowskich (np. otępienia czołowo-skroniowego, czy otępienia towarzyszącego parkinsonizmom atypowym). Co ważniejsze wskazuje na wysokie ryzyko rozwoju choroby Alzheimera u osób przedobjawowych i w grupie osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (MCI). Można założyć, że w niedalekiej przyszłości ocena w/w biomarkerów będzie możliwa w gabinetach lekarzy POZ, co przyspieszy diagnostykę przesiewową osób z grupy ryzyka rozwoju otępienia
Ashton NJ, Pascoal T.A, Karikari T.K. i wsp. Plasma p-tau231: a new biomarker for incipient Alzheimer’s disease pathology” Acta Neuropathologica 2021;141:709–724; https://doi.org/10.1007/s00401-021-02275-6
Cullen N.C, Leuzy A, Janelidze S. i wsp. Plasma biomarkers of Alzheimer’s disease improve prediction of cognitive decline in cognitively unimpaired elderly populations. Nature Communications 2021;12:3555; https://doi.org/10.1038/s41467-021-23746-0
Thijssen E.H, La Joie R, Strom A. i wsp. Association of plasma P-tau217 and P-tau181 with clinical phenotype, neuropathology, and imaging markers in Alzheimer’s disease and frontotemporal lobar degeneration: a retrospective diagnostic performance study. Lancet Neurology 2021;20(9):739–752; https://doi.org/10.1016/S1474-4422(21)00214-3
Osiągnięcie: Znaczenia kliniczne biomarkerów przydatnych w diagnostyce choróby Wilsona (opracowanie: prof. dr hab. n. med. Tomasz Litwin)
Światowe: W 2020 roku Shribman i wsp. jako pierwsi wykazując, że stężenie neurofilamentów w surowicy u osób z chorobą Wilsona i zajęciem oun jest istotnie statystycznie większe niż osób zdrowych czy z objawami wyłącznie wątrobowymi (oceniając pacjentów, u których stwierdzano aktywną neurologiczną chorobę (postęp) poziom neurofilamentów był większy niż u osób stabilnych). Prawdopodobnie marker ten zostanie włączony do większości badań dotyczących leczenia, przebiegu i rokowania w chorobie Wilsona.
Shribman S, Heller C, Burrows M, i wsp. Plasma neurofilament light as biomarker of neurological involvement in Wilson’s disease. Mov. Disord. 2020; 36: 503–508
Własne: W poszukiwaniu biomarkerów uszkodzenia ośrodkowego oparciu o pracę Shribmana i wsp. wspólnie II Klinika Neurologii, IPiN w Warszawie razem z Kliniką Neurologii, Uniwersytetu Karola Gustava Carusa w Dreźnie przeprowadzono badania dotyczące weryfikacji znaczenia łańcuchów lekkich neurofilamentów w surowicy krwi u pacjentów z chorobą Wilsona. Opierając się na wynikach, potwierdzając wcześniejsze obserwacje Shribmana, i wsp. wykazano, że neurofilamenty mogą być wartościowym ilościowym biomarkerem uszkodzenia oun w chorobie Wilsona, uzupełniającym i uwiarygodniającym do badania klinicznego w skali UWDRS oraz półilościowej oceny MR mózgu w chorobie Wilsona.
Ziemssen T, Akgun K, Członkowska A, i wsp. Serum neurofilament light chain as a biomarker of brain injury in Wilson’s disease. Mov. Disord. 2022; DOI: 10.1002/mds.28946.
Dusek P, Smolinski L, Redzia-Ogrodnik B, i wsp. Semiquantitative scale for assessing brain MRI abnormalities in Wilson disease: a validation study, Mov. Disord. 2020; 35: 994-1001
Osiągnięcie: najważniejsze osiągnięcia dotyczące udaru mózgu (opracował dr hab. n. med. Adam Kobayashi, prof. nadzw., prof. dr hab. Anna Członkowska)
Okazało się, że COVID-19 ma wpływ nie tylko na organizacyjne problemy leczenia udaru mózgu, ale też stanowi czynnik ryzyka udaru i wiąże się z jego ciężkim przebiegiem. Powstało kilka ważnych wieloośrodkowych, międzynarodowych prac wskazujących jak pandemia COVID-19 wpływa na leczenie udaru mózgu. Kilka z nich powstało z wydatnym udziałem polskich badaczy. Pandemia wpłynęła na zmniejszenie hospitalizacji z powodu udaru mózgu, a także na zmniejszenie liczby wykonanych zabiegów trombektomii oraz na zmniejszenie liczby wykonanych tromboliz dożylnych u pacjentów z udarem niedokrwiennym i zmniejszenie międzyszpitalnych przeniesień pacjentów w celu wykonania trombolizy. Badanie w Polsce koordynowała prof. dr hab. med. Anna Członkowska, a pacjentów rekrutowano w kilkunastu ośrodkach. W perspektywie globalnej w trakcie pandemii doszło do zmniejszenia wykonywania zabiegów neuroradiologicznych za wyjątkiem embolizacji krwawiących tętniaków mózgowych, co było związane głównie z ograniczeniem dostępności do operacyjnego leczenia tętniaków. Praca była prowadzona w 2 polskich ośrodkach z dr hab. med. Adamem Kobayashi, prof. nadzw. jako koordynatorem.
Większość doniesień w 2021 roku było poświęconych głównie organizacji opieki udarowej. Pokazały się wyniki badań wskazujące, że zastosowanie karetek udarowych może wiązać się z lepszym rokowaniem, dzięki szybszej kwalifikacji do trombolizy i trombektomii.
Badania opublikowane wskazują na lepsze rokowanie pacjentów z udarem i niedrożnością dużej tętnicy, kiedy są transportowani bezpośrednio z karetki do pracowni neuroradiologii zabiegowej z pominięciem standardowej procedury przyjmowania pacjentów przez szpitalny oddział ratunkowy pokazują, że ten model może wiązać się z lepszym rokowaniem.
Nogueira RG, Abdalkader M, Qureshi MM. i wsp. Global impact of COVID-19 on stroke care. International journal of stroke: official journal of the International Stroke Society 2021; 16(5): 573-84
Nogueira RG, Qureshi MM, Abdalkader M. i wsp. Global impact of COVID-19 on stroke care and IV thrombolysis. Neurology 2021; 96(23): e2824-e38
Qureshi AI, Agunbiade S, Huang W. i wsp. Changes in neuroendovascular procedural volume during the COVID-19 pandemic: An International Multicenter Study. Journal of neuroimaging : official journal of the American Society of Neuroimaging 2021; 31(1): 171-9
Ebinger M, Siegerink B, Kunz A,.i wsp. Association between dispatch of mobile stroke units and functional outcomes among patients with acute ischemic stroke in Berlin. JAMA 2021; 325(5): 454-66
Grotta JC, Yamal JM, Parker SA. i wsp. Prospective, Multicenter, Controlled Trial of Mobile Stroke Units. NEJM 2021; 385(11): 971-81
Requena M, Olivé-Gadea M, Muchada M. i wsp. Direct to angiography suite without stopping for computed tomography imaging for patients with acute stroke: A Randomized Clinical Trial. JAMA Neurology 2021; 78(9): 1099-107
Osiągnięcie: Postępy w terapii stwardnienia rozsianego (opracowała prof. dr hab. n. med. Monika Adamczyk-Sowa)
Światowe: Rejestracja w 2021 roku przez EMA teryflunomidu w populacji pediatrycznej w przebiegu rzutowo-remisyjnej postaci stwardnienia rozsianego na podstawie badania rejestracyjnego TERIKIDS podwójnie zaślepionego.
Chitnis T, Banwell B, Kappos L, Arnold D, Deiva K, Skripchenko N, Li-Ying Cui, Saubadu S, Hu W, Benamor N, Le-Halpere A, Truffinet P, Tardieu M, Gücüyener K i wsp. TERIKIDS Investigators. Lancet Neurol. 2021 Dec;20(12):1001-1011
Rejestracja w 2021 roku przez EMA ofatumumabu - pierwszego ludzkiego przeciwciała monoklonalnego anty-CD20 do leczenia rzutowych postaci stwardnienia rozsianego u pacjentów dorosłych. W 2021 Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała decyzję o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych: Vumerity (fumaranu diroksymelu) wskazany do stosowania u dorosłych pacjentów z rzutowo-remisyjną postacią stwardnienia rozsianego.
Wprowadzenie do badań klinicznych 2 i 3 fazy inhibitorów kinazy tyrozynowej Brutona (BTKi), którym poprzez wpływ na limfocyty B i mikroglej przypisuje się nie tylko działanie hamujące aktywność choroby, ale także prawdopodobny wpływ na remielinizację.
Własne: Cykl publikacji dotyczący wpływu infekcji Covid-19 na przebieg, leczenie immunomodulujące i szczepienia pacjentów ze stwardnieniem rozsianym.
Adamczyk-Sowa M, Niedziela N, Kubicka-Bączyk K, Wierzbicki K, Jaroszewicz J, Sowa P i wsp. Neurological symptoms as a clinical manifestation of COVID-19: implications for internists. Pol. Arch. Med. Wewn. 2021: 131, 1, 54-62
Nojszewska M, Kalinowska A, Adamczyk-Sowa M. i wsp. COVID-19 mRNA vaccines (Pfizer-BioNTech and Moderna) in patients with multiple sclerosis: a statement by a working group convened by the Section of Multiple Sclerosis and Neuroimmunology of the Polish Neurological Society. Pol. J. Neurol. Neurosurg. 2021: 55, 1, 8-11
Nowak-Kiczmer M, Kubicka-Bączyk K, Niedziela N, Adamczyk B, Wierzbicki K, Bartman W, Adamczyk-Sowa M. The course of COVID-19 infection in patients with multiple sclerosis - the experience of one center based on the population of Upper Silesia. Mult. Scler. Relat. Disord. 2021: 52, 1-11
Mado H, Adamczyk-Sowa M. Comment on the paper Negative anti-SARS-CoV-2 S antibody response following Pfizer SARS-CoV-2 vaccination in a patient on ocrelizumab: the likely explanation for this phenomenon based on our observations J. Neurol. 2021: 268, 11, 3998-3999
Mado H, Kubicka-Bączyk K, Adamczyk-Sowa M. Anti-severe acute respiratory syndrome coronavirus-2 antibody responses following Pfizer-BioNTech vaccination in a patient with multiple sclerosis treated with ocrelizumab: a case report. J. Int. Med. Res. 2021: 49, 9, 1-10
Adamczyk-Sowa M, Mado H, Kubicka-Bączyk K, Jaroszewicz J,Sobala- Szczygieł B, Bartman W, Sowa P i wsp. SARS-CoV-2/COVID-19 in multiple sclerosis patients receiving disease-modifying therapy. Clin. Neurol. Neurosurg. 2021: 201, 1-7
Osiągnięcie : Postępy w neurochirurgii (opracował prof. dr hab. n. med. Dariusz Jaskólski)
Światowe: Neurochirurgia a inteligencja. Cognitron’s Great British Intelligence Test posłużył do zbadania zdolności intelektualnych neurochirurgów i konstruktorów rakiet z USA, Kanady, UK i UE, w celu weryfikacji społecznego przekonania o ich przewadze intelektualnej, ugruntowanego w idiomach typu: "It’s not brain surgery” i “It’s not rocket science”. Neurochirurdzy pokonali rakietowców przy rozwiązywaniu zadań semantycznych, lecz mieli gorszą pamięć i zostali pobici na polu operacji umysłowych. Skonfrontowani z resztą populacji, szybciej rozwiązywali zadania, ale przypominanie sobie zabierało im więcej czasu. Tymczasem rakietowcy wtopili się w tłum. Badacze sądzą, że idiomem opisującym właściwie neurochirurgię jest “It’s not a walk in the park”, zatem przyznają jedynie, że nie jest to łatwa dziedzina. Odkrycie pozwoli neurochirurgom zweryfikować samoocenę, a bardziej krytyczny wgląd we własne możliwości poprawi wyniki leczenia, tak bezpośrednio – poprzez modyfikację działań terapeutycznych - jak pośrednio, poprzez bardziej partnerską współpracę z kolegami innych specjalności – zwłaszcza neurologami. Niepokojąca hipoteza, że zbyt wysoka inteligencja może przeszkadzać neurochirurgom w sukcesach zawodowych, wymaga dalszych badań.
Usher I, Hellyer P, Lee KS, Leech R, Hampshire A, Alamri A, Chari A. “It’s not rocket science” and “It’s not brain surgery”—“It’s a walk in the park”: prospective comparative study. BMJ 2021;375:e067883 | doi.org/10.1136/bmj-2021-067883
Własne: Stwierdzenie, że gęstość upakowania pierwszej spirali (ang. the first coil volume packing density, 1st VPD) jest ważnym czynnikiem predykcyjnym późnej rekanalizacji krwawiących tętniaków wewnątrzczaszkowych leczonych embolizacją. Połączenie analizy klinicznej z modelowaniem przepływu krwi w tętniaku za pomocą obliczeniowej dynamiki płynów (ang. computational fluid dynamics, CFD), przy założeniu, że upakowana spirala jest ciałem porowatym (ang. porous media modelling approach), wykazało, że 1st VPD jest istotnym czynnikiem predykcyjnym późnej rekanalizacji pękniętych tętniaków (p < 0.001); punkt odcięcia to 1st VPD=10.56% (czułość—0.722; swoistość—0.979). Wykazano także, że podczas embolizacji ciśnienie wywierane przez krew na ścianę tętniaka i przepływ w kopule tętniaka maleją asymptotycznie gdy 1st VPD przekroczy 10%. Dzięki współpracy z kolegami z Instytutu Maszyn Przepływowych Politechniki Łódzkiej udało się odkryć łatwy do zastosowania w praktyce klinicznej czynnik predykcyjny. Wzięcie go pod uwagę może znacznie poprawić wyniki leczenia krwawiących tętniaków wewnątrzczaszkowych. Wspólne, bardzo obiecujące badania są kontynuowane.
Wiśniewski K, Tomasik B, Tyfa Z, Reorowicz P, Bobeff E. J, Stefańczyk L, Posmyk B.J, Jóźwik K, Jaskólski D.J. Porous media computational fluid dynamics and the role of the first coil in the embolization of ruptured intracranial aneurysms. J. Clin. Med. 2021, 10, 1348. doi.org/10.3390/jcm10071348